Iedereen kent de Griekse eilanden, zonovergoten parels van oogverblindend wit, blauw, turquoise. Klompjes ruwe natuur waar zoete geuren van bloemen en kruiden je tegemoet waaien vanop de overvaartboten. Eilanden waar de prachtige natuur, lekkere en goedkope keuken, vriendelijke mensen en betaalbare accommodatie een paradijselijke vakantie garanderen voor iedereen.Maar heb je je ooit afgevraagd hoe een eiland zich inkapselt voor de winter en de ‘eilanders’ switchen van de drukte en de hitte van de zomer naar vijf lange maanden van storm, wind, koude en relatief isolement? Hoe sluit een Grieks eiland zijn deuren? We stelden de vraag aan enkele bewoners van Andros, een eiland in de Cycladen.
David & Penelope uit Londen zijn geroutineerde wandelaars en al 22 jaar vaste inwoners van Andros. Ze hebben een huis hoog in de heuvels. David vindt de winter heerlijk. Hij doet dan lange wandelingen met de honden en geniet volop van de natuur. Tijdens de zomer houdt Penelope er een ‘ to do boekje ‘ op na met klussen en werkjes. In het najaar halen ze het boekje boven en beginnen ze met kleine herstellingen, schilderwerk en opknapklussen. “Er zijn nog veel goede dagen in de winter”, zegt David, “met een mooie, open, blauwe lucht en veel zon.”
Hun vrienden en buren, Alistair en Mary, zijn geboren Schotten, maar verliefd geworden op de woeste natuur van het eiland dat hen zo aan hun ‘Highlands’ deed denken. Ze houden van de stilte en de rust en genieten van het steeds veranderende, glooiende landschap. De regen en dauw van het najaar kleuren het eiland weer verrassend frisgroen, het dorre bruin is zo goed als verdwenen. De geuren van verse kruiden, tijm en oregano overheersen nu. “In november halen we nog heerlijke temperaturen rond 25°”, zegt Alistair, “maar s avonds daalt het kwik tot rond 10° en branden de houtvuren en de kachels.”
Het is herfst. De harde door de zon geblakerde aarde wordt eindelijk terug mals door de verse regen en tuinieren is weer mogelijk. De dagen worden korter maar de werkdagen langer. Werken en wandelen wordt aangenamer en minder zwaar en ‘zweterig ‘. Het eiland herademt na maanden van droogte en verschroeiende hitte.
De Griekse voorraadkast
Het is pas vanaf eind november dat het weer echt guurder wordt. Dan gaan de luiken dicht, raast de wind en zijn de najaarsstormen hevig. De laatste vier jaar viel er sneeuw. De ferry’s gaan van vijf overvaarten per dag naar twee en bij storm varen ze zelfs niet uit. Het aanbod in de winkels is tijdens de wintermaanden veel schaarser, zo is er soms geen melk, fruit of boter. De voorzienige eilanders leggen in de winter een kleine voorraad van basisproducten aan en vallen meer terug op inheemse producten zoals de lekkere geitenkaas, kaneelgebak, honing, vis, lam-en geitstoverijen. Op de Cycladen viert men sinds de Byzantijnse periode de ‘Hoirosfagia’ of het gyros-festival. Het slachten van het varken gebeurt in november als het weer koeler wordt. Het is een sociaal gebeuren met feesten die vroeg in de ochtend beginnen met wijn, muziek en dans.
Nikoleas Roussos van het Archeologisch Museum in Paleopolis ziet de wintermaanden wel zitten. Zijn familie verhuurt appartementen en kamers in het binnenland en in de winter valt er altijd wel iets te herstellen of te verbouwen. Tijdens de lange zomer kijkt hij uit naar de dagen dat alles wat rustiger wordt en hij uit vissen kan met enkele vrienden.Toch blijft er heel wat te beleven op het eiland, voor de inwoners toch, want toeristen zijn er na november eigenlijk niet meer. Vanaf 6 tot 31 december loopt er een populair jaarlijks pokertornooi waar men voor walnoten speelt in plaats van voor geld. De honderden deelnemers komen vanuit de verschillende dorpen rond Chora. Na het tornooi brengen ze de walnoten naar de bakker die dan probeert om er nog iets lekkers mee te maken.
In het najaar maakt men op het eiland ook de befaamde raki. Het is een distillaat op basis van de ‘tsamboura’, het overschot van de druivenpulp. Ook de olijven worden in dit seizoen geperst.
De winterse gezelligheid van de bruine kroeg
In de haven van Gavrio vind je de perfecte kroeg: kleine marmeren tafeltjes, houten stoelen, veel prenten met boten. In het ‘Kafe-ouzeri Gavrio’ staan de beste stuurlui aan de toog, het is er druk en gezellig en het is het hele jaar open. De meeste taverna’s en restaurants sluiten begin oktober. Amper tien procent van de horeca blijft het hele jaar open. De zaken die open blijven, zijn echte aanraders, omdat ze vaak erg authentiek zijn en het verst verwijderd zijn van de al even typische tourist traps.In het Noorden van het eiland, in een godvergeten hoek boven op een berg, kan je heerlijk tafelen in restaurant ‘Taverna Kozziz’. De familie Kozziz heeft grote landerijen met honderden schapen. Schaap en lam zijn dan ook de specialiteit van dit unieke restaurant met zijn oude stenen muren en ranch-achtige atmosfeer. Ze hebben er ook paarden, geiten en zelfs herten. “In de winter branden er grote haarden en is het er oergezellig”, zegt Penelope. “Hier komen we bijna elke zondag met vrienden, voor 15 euro krijg je een voorgerecht, een hoofdschotel, een dessert, wijn en een borrel van de plaatselijk gestookte raki.” Geen betere manier om de zondag door te brengen volgens hen. In deze meer geïsoleerde streek van het eiland valt er altijd sneeuw in de winter.
Angeliki houdt de taverna die haar naam draagt het hele jaar open. Niettegenstaande de Grieken kreunen onder steeds maar nieuwe belastingen – men verhoogde recent nog de elektriciteitsrekeningen door een nieuwe taks -, probeert ze toch haar hoofd boven water te houden. Haar taverna is een mengvorm van een bruine kroeg, een restaurant, een bibliotheek, een revolutionair hol, een cultureel centrum, een coffeelab, een viswinkel en een galerie. Het is een unieke plek waar een heerlijk authentieke gezelligheid hangt en het ook in de winter goed toeven is. Je drinkt er in ieder geval de lekkerste koffie van het eiland en de kachel snort. Leonidas helpt in het restaurant. Hij vindt de winter hard en moeilijk. Hij heeft geen geld voor een occasionele overvaart naar Athene en voelt hoe de donkere maanden in zijn ziel kruipen. Maar hij is dankbaar met wat hij heeft zegt hij, zijn lieve vrouw en enkele goede vrienden, boeken en muziek, de oogst van zijn tuin, dat helpt zijn hart te verwarmen. In de hoofdstad Chora is Eleni tevreden dat het seizoen voorbij is. Ze werkt in het charmante hotel ‘Micra Anglika’ en kijkt uit naar de wintermaanden. “Eindelijk tijd voor kinderen, familie en vrienden”, zucht ze. “De intermenselijke contacten zijn belangrijk, winter of zomer, de mensen blijven buiten komen en mekaar opzoeken. Op een eiland heb je mekaar nodig, vriendschappen zijn hier erg belangrijk.”
Met de taxi naar school
Het is opvallend hoeveel taxi’s er met kinderen voorbij snorren in deze tijd van het jaar. Het is de taxi service van de scholen op Andros, die de kinderen ophaalt in de geïsoleerde dorpen en ze afzet op een plek waar ze met de bus verder kunnen naar hun respectievelijke scholen. Het is een gek zicht, die kleine mensjes in de vele taxi’s. Maar het werkt en om 8u ’s ochtends kan de les beginnen. In november komen de kinderen van de dorpen rond Batsi op het strand samen voor een kaarsenoptocht ter ere van Agios Phillipus. De honderden flikkerende lichtjes luiden de winter en het feestseizoen in.
Eeuwenoude paden en en de aanwezigheid van vele bronnen en watervallen – Andros heette vroeger Hydroussa (Hydra is Grieks voor water) – maken het eiland tot een aards paradijs vol bloemen, uitbundig groen en klaterend water. Geen wonder dat het wandeltoerisme op Andros flink in de lift zit. Als je door de dichtbegroeide kloof wandelt – in oude verhalen en legenden wordt hij ‘Neraidotopos ‘ (‘Elfenland’) genoemd – dan zie je de vele kristalheldere vijvers en watervalletjes. Ze zijn niet alleen de perfecte voedingsbodem voor uitzonderlijke soorten planten en vogels maar ook amfibieën vinden hier hun juiste habitat.Griekse, Engelse en Nederlandse vrijwilligers werkten recentelijk aan het vrijmaken van de oude wegen, langs indrukwekkende ‘stenes‘, oude ommuurde paden waarlangs men de zwaar beladen ezels van dorp tot dorp kon sturen. Ze creëerden zo de ‘Andros Routes’, een uniek netwerk van wandelpaden langs kloosters, archeologische sites en traditionele dorpen, doorheen de natuur en cultuur van dit met schoonheid gezegende eiland. Jaarlijks worden In oktober en november de’ International Andros Trail Races’ georganiseerd.
Kerstbomen per boot
In december vieren ze op Andros, net als bij ons, Kerst. Het ziet er helemaal uit zoals wij het kennen, inclusief met geïmporteerde kerstbomen van op het vasteland. In de dorpen zijn er overal bijeenkomsten voor het aanknippen van de kerstlichten. De oude families bereiden het traditionele lam of serveren vis met bloemkool, de meer moderne gezinnen houden het bij kalkoen. Soms is het nog zo warm met Kerst, dat je nog lekker buiten kan zitten met een glaasje wijn. “Dat is ondertussen toch alweer twee jaar geleden”, weet Alistair.
Rond de feestdagen trekken honderden eilanders naar Athene en omstreken om te genieten van de kerstsfeer in de stad, de winkels en de bezoekjes aan familie en vrienden. Dan toch maar hopen dat er geen storm is en dat de ferry kan uitvaren. Met Nieuwjaar, klokslag middernacht loeien dan duizenden scheepshoorns. Griekenland is en blijft een grote maritieme natie en vastelander of eilander, je zal het geweten hebben.
Al bij al blijft het uiteindelijk een korte periode, die de eilanders moeten overbruggen eer ze terug de lente voelen aanwaaien. In Maart bloeien alweer de bloemen en schudden de Cycladen hun winterkleed af. De Grieken beginnen dan aan de voorbereidingen voor de toeristische zomermaanden en spreiden hun gastvrije armen. Wat wij vooral moeten leren is het beter spreiden van onze vakanties en meer genieten van de schoonheid van de andere seizoenen. Het loont de moeite.
