Wandel door de steegjes van een Grieks dorp of langs een plein in een stad en de kans is groot dat je een man ziet spelen met een kralensnoer in zijn hand. Dat is een komboloi (Grieks: κομπολόι), een object dat diep geworteld is in de Griekse cultuur. Je ziet ze in allerlei kleuren en gemaakt van diverse materialen, maar ze maken allemaal hetzelfde zacht tikkende geluid.
Ontstaan uit onderdrukking
“Komboloi komt van het Griekse woord kombos (knoop) en het achtervoegsel -oi, dat herhaling aanduidt,” legt Eleni Evangelinou uit van het Komboloi Museum in Nafplion. De oorsprong ligt bij islamitische gebedssnoeren, die in stilte gebruikt werden, omdat gebedskralen geen geluid maken. Tijdens de Ottomaanse overheersing, die meer dan 400 jaar duurde, kwamen Grieken in het dagelijks leven vaak in aanraking met islamitische gebedskralen.
Nog vóór het einde van de Ottomaanse overheersing gebeurde er iets opvallends…. “Ze namen de islamitische gebedskralen en gaven er een nieuwe betekenis en functie aan,” vertelt Eleni. “De eerste komboloi verschenen kort voor het uitbreken van de Griekse Onafhankelijkheidsoorlog in 1821, maar in het geheim. In tegenstelling tot gebedskralen waren de kralen van de komboloi met ruimte ertussen geregen en speciaal ontworpen om juist geluid te maken. Zo groeide de komboloi uit tot een teken van verzet en een symbool van vrijheid.”
Van oudsher wordt de komboloi vooral gebruikt door Griekse mannen, bijvoorbeeld tijdens het wandelen of zitten in een kafénion. Het helpt bij ontspanning en het houden van ritme. Tegenwoordig gebruiken ook vrouwen steeds vaker een komboloi, vooral als stijlvol en cultureel voorwerp of als verzamelobject.
Oneven aantal kralen en natuurlijke materialen
Een komboloi heeft altijd een oneven aantal kralen, maximaal 33. Dat ligt prettiger in de hand, oogt harmonieus en zou zelfs geluk brengen. Er worden alleen natuurlijke materialen gebruikt, zoals hout, zaden, barnsteen, botten, koraal, buffelhoorn etc… “Barnsteen (amber) is bijzonder populair. Het is een zacht en licht materiaal met kalmerende en helende eigenschappen. Vroeger was het al een ideaal materiaal voor gebedskralen en omdat de komboloi iets is dat we dagelijks veel vasthouden en gebruiken, is het ook daar perfect voor,” vertelt Eleni. Zwaardere materialen, zoals steen, zijn minder traditioneel vanwege de geschiedenis van de komboloi. Bovendien breken ze sneller en zijn ze minder praktisch in gebruik.
Traditioneel worden komboloya geregen met stevig vissersdraad dat buigzaam en slijtvast is. Hoewel katoen of synthetisch touw soms gebruikt wordt, blijft vissersdraad het meest authentiek en betrouwbaar.
Een levenslange fascinatie
Aris Evangelinos raakte op veertienjarige leeftijd gefascineerd door de komboloi toen zijn grootvader vanuit Alexandrië naar Athene kwam om zijn laatste levensjaren bij de familie door te brengen. Hij gebruikte dagelijks een gebedssnoer en dat liet een diepe indruk achter. Later reisde Aris samen met zijn vrouw de wereld rond om komboloya en andere gebedssnoeren te verzamelen. In 1994 ontstond het idee om de collectie, zijn passie, tentoon te stellen en in 1998 opende het Komboloi Museum in Nafplion zijn deuren.
Uniek museum in Griekenland
Het museum is gevestigd in een van de oudste gebouwen van Nafplion, uit de 18e eeuw. De collectie bestaat uit ruim 750 stukken, waaronder ongeveer 500 komboloya en gebedssnoeren uit de periode 1550 tot 1950. Leuk, in workshops kunnen bezoekers op aanvraag hun eigen komboloi maken. De museumwinkel verkoopt handgemaakte exemplaren. Bijzonder zijn stukken van amber, mastiek en het zeldzame mineraal bakeliet.
Praktische informatie Komboloi Museum
Het Komboloi Museum in Nafplion op de Peloponnesos is dagelijks geopend van 09.30 tot 21.00 uur, behalve op dinsdag. In juni, juli en augustus is het ook op dinsdag open. Toegang: €2 per persoon. De gehele collectie is te bezichtigen aan de Staikopoulou 25 in de oude hoofdstad van Griekenland, verspreid over vier kamers op twee etages.
