Schildpadden Zakynthos – Caretta Caretta in de zee

Meer dan een miljoen jaar geleden, ver voordat de mens bestond, zwom de Caretta Caretta, een zeeschildpad, al rond in wat we nu de Middellandse Zee noemen. En al lang voordat de mens het eiland Zakynthos koloniseerde, kwamen vanaf half mei de vrouwtjes ’s nachts op het strand hun eieren leggen en begraven, om zo te zorgen voor voortbestaan van de soort. Anno 2016 gaan de dames daar, ondanks voor hen moeilijke omstandigheden nog steeds mee door. Om meer te leren over deze wonderlijke dieren én in de hoop een glimp van ze op te vangen, gaan we op stap langs de oevers van het schiereiland Vasilikos aan de zuidkant van Zakynthos.

We zijn precies op tijd! Afgelopen nacht is het eerste schildpadvrouwtje aan land gekomen, heeft met haar vinnen een kuil gegraven op het strand van Gerakas, heeft haar circa 110 eieren gelegd en weer toegedekt. Het nest is vanochtend in alle vroegte door vrijwilligers ontdekt en gemarkeerd. Gelieve niet meer in de buurt te komen!

Het mag een klein wonder heten dat de zeeschildpadden nog steeds vastbesloten aan land komen op Zakynthos. Uitgerekend op het drukste deel van het eiland, waar jaarlijks honderdduizenden vakantievierders neerstrijken, banen de dames zich ’s nachts een weg tussen de zonnebedden om hun eieren op veilige afstand van de vloedlijn achter te laten. Daar blijven ze zo’n zeventig dagen onder het zand liggen voordat ze uitkomen, ook midden in de nacht. De mini-schildpadjes haasten zich dan naar zee, wederom tussen de parasolvoeten en strandstoelen door. Zakynthos is vrijwel de enige plaats in de Middellandse Zee waar de Caretta’s aan land komt om eieren te leggen. Ontroerend om te weten dat de kleine vrouwelijke schildpadjes na 25 jaar – als ze die leeftijd tenminste halen – precies terugkeren naar hun geboortestrand om daar zelf voor nageslacht te zorgen.

Gelukkig doen de bewoners van Zakynthos veel moeite om ‘hun’ schildpadden te beschermen, in de wetenschap dat de aanwezigheid van de dieren ook één van de grote trekpleisters is. Zo is in 1999 het Nationale Marine Park uitgeroepen, dat het gebied niet alleen een speciale status geeft, maar ook allerlei beperkingen oplegt aan visserij, plezierbootjes en andere verstorende elementen. Om een voorbeeld te geven: motorboten mogen niet bij een groot deel van de kust komen en sinds 1999 zijn ook nachtvluchten op Zakynthos verboden, omdat de schildpadden als gevolg van het licht en lawaai niet aan land durven te komen. Desondanks haalt in de 21^e eeuw naar schatting nog maar één op de duizend net geboren schildpadjes de leeftijd van 80 jaar.

Op weg!

Schildpadden Zakynthos – Gerakas beach

We hebben – niet wetend dat het eerste nest van 2016 uitgerekend hier gevonden zou worden – bedacht dat we langs de kust van Gerakas naar Dafni willen wandelen. Een tocht van ruim 4km die grotendeels langs kiezelstranden loopt, die niet in trek zijn bij de zeeschildpadden. Alleen Gerakas en Dafni zijn zandstranden, die de schildpadden dan ook moeten delen met toeristen. Maar er bestaat wel een kansje dat we een zeeschildpad langs de kust zien zwemmen, op zoek naar een goede plek om komende nacht aan land te gaan. En klein zijn ze bepaald niet! Een vrouwtje is op haar 25^e geslachtsrijp en meet dan circa een meter. Met een gewicht van tachtig kilo of meer is het ook niet echt een slanke den die je gemakkelijk over het hoofd ziet. De mannetjes komen trouwens nooit aan land, die blijven hun hele leven in het water.

Vanuit onze fijne vakantiewoning op de Logothetis Organic Farm op het Vaslikos-schiereiland, is het maar een paar minuten rijden naar het strand van Gerakas. De olijfboomgaard, waar circa drieduizend olijfbomen staan, is 100 hectare groot en al sinds de 17de eeuw in het bezit van dezelfde familie. Verspreid over het terrein staan twaalf verschillende vakantiehuizen, in authentieke stijl. Vrijstaand, met een grote tuin en ver weg van de buren. Op de farm wordt naast olijfolie ook wijn en jam gemaakt, allemaal ‘organic’.

Lopen en waden

Schildpadden Zakynthos – Caretta Caretta hapt lucht

Eenmaal op Gerakas aangekomen laten we al snel het zandstrand achter ons en betreden de smalle strook kiezelstenen die doorloopt tot Dafni. Althans, bijna helemaal doorloopt. Net na Gerakas vergapen we ons aan de grillige, door erosie gevormde puntbergen van klei. Regen zorgt hier in de winter en het vroege voorjaar voor nieuwe vormen, steevast uitlopend in spitse toppen met diepe groeven waardoor het water wegspoelt, met nergens enige begroeiing te bekennen. Zou het landschap op de maan er ongeveer zo uitzien?

Na circa 1 kilometer stuiten we op een rotspunt die wel erg ver het water in steekt. Geen kiezelstrand meer te bekennen en er overheen klimmen gaat niet lukken. Er zit niks anders op: schoenen en sokken uit en wadden maar! Wel lekker koel, maar ook wat onwennig. Gelukkig hebben we korte broeken aan en een kleine handdoek bij ons (vooruitziende blik?!). Het blijft niet bij die ene keer trouwens. Voordat we Dafni bereiken, gaan de wandelschoenen nog twee keer uit.

Het is zwaar lopen op de kiezels, maar we hebben wel fantastisch zicht op de zee en de kliffen langs de waterlijn. Op sommige plaatsen liggen rotsplateaus in het water, perfecte plekken voor een pauze. Geen schildpad te bekennen trouwens, de dames houden zich voorlopig nog even schuil.

Bedreigingen

Schildpadden Zakynthos – Dafni beach

De afgelopen 50 tot 60 jaar is het aantal ‘nesten’ met schildpadeieren op Zakynthos snel terug gelopen. De opkomst van het massatoerisme is voor deze dierensoort, die al rondzwom in de tijd van de dinosaurussen, de grootste bedreiging gebleken. Enerzijds is het aantal plaatsen om ongestoord eieren te leggen en begraven aanzienlijk geslonken, door de ontwikkeling van hotels en huisjes aan zee. De dieren gedijen het beste bij rust en stilte en dat is nu net wat joelende toeristen op waterski’s of een sleurbanaan niet meebrengen. Tel daar nog de talloze bootjes bij op die toeristen meenemen om schildpadden te kijken, met ‘turtle guarantee’, en je begrijpt dat het niet echt lekker gaat met de schildpaddenstand.

Sommige van die zaken zijn betrekkelijk eenvoudig aan te pakken. Zo worden bijvoorbeeld nu alle strandbedden iedere avond weggehaald, zodat de schildpadden vrije doorgang hebben. Andere zaken, zoals zwerfvuil, toerbootjes die schildpadden opjagen, vragen om meer bewustzijn en een gedragsverandering bij toeristen. Wie de schildpadden echt een warm hart toedraagt, gaat niet mee met zo’n turtle-guarantee-excursie, maar hoopt op de magie van een ontmoeting langs de kust of zelfs in zee. Want ook al zwemmend of snorkelend kun je ze tegenkomen. Zeker tegen de tijd dat de dames hun eieren kwijt willen, rusten ze overdag in de nabijheid van de kust.

Na twee uur wandelen bereiken we met gekoelde voeten, maar toch enigszins bezweet, het strand van Dafni, een populaire nestelplaats voor de schildpadden. Ook in trek bij strandgangers, want er staan hier een paar heerlijke tavernes aan zee, met schaduwrijke terrassen, waar we snel een plekje vinden. Met twee koude cola’s, een enorme portie watermeloen en een flinke portie Griekse yoghurt met honing komen we snel weer op adem. Geen schildpad gezien, maar toch heel tevreden met onze wandeling tot nu toe, trekken we het binnenland in voor de terugweg naar Gerakas.

Retourtje Gerakas

Schildpadden Zakynthos – Logothetis farm

Vanaf het strand moeten we eerst heuvelopwaarts langs een grindweg. Al snel gaan we een voetpad op dat ons naar een groene vallei brengt. Hier staan olijfbomen, druivenranken, een paar sinaasappelbomen, en vooral heel veel veldbloemen. Paarse distels en klaprozen voeren de boventoon. Verkeer is er niet, het enige geluid komt van een blaffende hond, die er weliswaar niet zo gevaarlijk uitziet, maar die gelukkig toch achter een hek blijkt te zitten. Nadeel van zo’n idyllisch valleitje is dat je er ook weer uit moet klimmen om verder te komen. En zo gaan we op en neer, steeds weer op zoek naar landwegen en wandelpaden die ons terug kunnen brengen naar ons beginpunt.

Na ruim 1,5 uur komen we weer uit bij de kust. Die laatste 1,5 km zullen we toch echt weer over de kiezels moeten lopen… Maar aan de andere kant: wie weet welke ‘oude dame’ er in de branding ligt te wachten om alsnog door ons bewonderd te worden?

Artikel uit Griekenland Magazine herfst 2016 en online exclusief op Griekenland.net te lezen.